Zapalenie trąbki słuchowej – objawy, przyczyny, leczenie. Jak odetkać trąbki Eustachiusza?

Trąbka słuchowa, czy też przewód Eustachiusza lub trąbka Eustachiusza, łączy górną część gardła z jamą bębenkową ucha środkowego. To niewielki kanał o długości od 3 do 4 cm, którego zadaniem jest wyrównanie ciśnienia po obu stronach błony bębenkowej. Dzięki temu fale dźwiękowe mogą być bez problemu przekazywane na dalsze kosteczki słuchowe, co w konsekwencji pozwala nam dobrze słyszeć. W artykule opowiemy z czym się wiąże zapalenie trąbki słuchowej, jakie są przyczyny tego schorzenia oraz w jaki sposób je leczyć. Zapraszamy!

Menu:

1. Co to jest trąbka Eustachiusza i jaką funkcję pełni w układzie słuchowym?
2. Jak rozpoznać zapalenie trąbki słuchowej? Objawy dysfunkcji trąbki Eustachiusza
3. Przyczyny zapalenia trąbki słuchowej. Co powoduje niedrożność kanałów słuchowych?
4. Diagnozowanie źródła problemu
5. Jak leczyć zapalenie trąbki słuchowej Eustachiusza?
6. Domowe sposoby wspomagające odtykanie i otwarcie zatkanego przewodu
7. Leczenie farmakologiczne – leki, krople i preparaty w aerozolu
8. Leczenie specjalistyczne – kateteryzacja, balonikowanie i operacja
9. Możliwe powikłania po nieleczonym zapaleniu trąbki słuchowej

Co to jest trąbka Eustachiusza? Funkcja i umiejscowienie

Trąbka Eustachiusza, to niewielki kanał słuchowy o długości od 3 do 4 cm, umieszczony między górną częścią gardła a jamą bębenkową ucha środkowego. W trakcie kichania, ziewania lub przełykania pokarmów, nasze trąbki słuchowe rozszerzają się, aby nadmiar powietrza oraz płynów nie gromadził się w uchu środkowym. Proces ten przyczynia się do faktu, że ciśnienie po obu stronach błony bębenkowej jest regulowane oraz wyrównywane, co korzystnie wpływa na jakość słyszanych przez nas dźwięków.^[1]

Jeżeli nasze trąbki słuchowe są zbyt małe lub osłabione, to zwiększone jest ryzyko ich zatkania. W przypadku, gdy trąbka Eustachiusza jest zatkana, ciśnienie oraz płyny, które naturalnie wyprowadzane są z ucha środkowego, zaczynają się w nim gromadzić. W efekcie może to powodować ból, dyskomfort, a także problemy ze słuchem.

Jak rozpoznać zapalenie trąbki słuchowej? Objawy dysfunkcji trąbki Eustachiusza

Rozpoznanie zapalenia trąbki słuchowej, należy rozpocząć od przeanalizowania objawów, które się u nas pojawiły i mogłyby wskazywać na niedrożność trąbki. W zależności od tego czy mają podłoże alergiczne, infekcyjne, czy wynikają z innych stanów chorobowych, symptomy mogą mieć charakter ostry lub łagodny. ^[2] Do najbardziej charakterystycznych objawów zapalenia trąbki słuchowej należą:

• uczucie zatkania małżowiny usznej, wynikające ze wzrostu ciśnienia,^[3]
• wrażenie przelewania się w uchu, spowodowane przez nagromadzenie się gęstej wydzieliny w przewodzie słuchowym, 
• przytłumienie słyszanych dźwięków,^[4]
• szumy uszne w trakcie ziewania, kichania czy połykania,
• zaczerwienienie ucha oraz widoczny obrzęk.

Zapalenie trąbki słuchowej
Źródło: Youtube.com, Autor: kanał Zombie Land

Jeżeli zatkana trąbka słuchowa nie jest odpowiednio leczona, to może wiązać się to z nasileniem stanu zapalnego oraz wywołaniem innych symptomów, które początkowo mogłyby nie wskazywać na problemy z narządem słuchu. Mogą to być między innymi gorączka, dreszcze, zaburzenia równowagi oraz osłabienie apetytu. Zazwyczaj jednak poprzedzone są one dyskomfortem odczuwanym w uszach. Ważne jest więc, aby nie lekceważyć pierwszych, zauważalnych objawów i odpowiednio szybko wdrożyć leczenie.^[5]

Co powoduje niedrożność trąbki słuchowej? Przyczyny i czynniki ryzyka

Zapalenie trąbki słuchowej może mieć różne przyczyny występowania. Zdarza się, że dolegliwość ta jest wynikiem osłabienia organizmu lub nieleczonych stanów zapalnych.  Nieżyt trąbki słuchowej może pojawić się nawet w wyniku częstych i długotrwałych katarów, które nieleczone, prowadzą do zatkania przewodu Eustachiusza. Co więcej, jej niedrożność może być spowodowana skutkiem alergicznym, objawiającym się obrzękiem błony śluzowej, a także za sprawą przewlekłego zapalenia zatok czy też przerośniętego migdałka, który zamyka jej ujście.  Na zatkane ucho narzekają również osoby narażone na wzrost ciśnienia, wywołanego przez zmianę wysokości.

Najczęstsze przyczyny zapalenia trąbki słuchowej to:

• Przeziębienia i grypy, często prowadzące do stanów zapalnych gardła i nosa. W przypadku osłabienia organizmu, wywołanego przez przeziębienie lub grypę, częstym objawem jest katar. Jeżeli jest on długotrwale ignorowany i nieleczony, może przyczyniać się do gromadzenia wydzieliny w uszach, które połączone są z drogami oddechowymi. Proces ten może prowadzić do zaostrzonego nieżytu nosa, a w efekcie do zapalenia trąbki słuchowej.^[6]
• Infekcje zatok, mające charakter przewlekły często prowadzą do nasilonych stanów zapalnych w obrębie ucha środkowego, również na powierzchni trąbki słuchowej. Obrzęk w obrębie trąbki Eustachiusza zaburza jej drożność, co może prowadzić do nadmiernego ciśnienia w uchu oraz objawów takich, jak szumy uszne czy osłabione słyszenie dźwięków z zewnątrz.^[7]
• Alergie, w zależności od stopnia nasilenia mogą powodować delikatny lub silny obrzęk błony śluzowej wydalanej w normalnych warunkach przez nos oraz uszy. Przyczynia się to do sytuacji, w której wydzielina nie jest w stanie swobodnie przepływać przez ucho, a zaczyna je blokować.^[8] Nagromadzenie się zbyt dużej ilości wydzieliny może spowodować alergiczne zapalenie trąbki słuchowej.
• Skrzywiona przegroda nosowa, może mieć charakter wrodzony lub nabyty. Ta anatomiczna wada może przyczyniać się do zaburzonego ujścia błon śluzowych, przez co ich nadmiar gromadzi się w uchu środkowym.^[9] Proces ten może prowadzić do niedrożności trąbki słuchowej.
• Zmiany wysokości, zazwyczaj towarzyszące sytuacjom takim, jak lot samolotem, jazda windą, czy podróżowanie po górach, mogą wywoływać zmiany ciśnienia. Często wiąże się to z krótkim, jednorazowym zatkaniem uszu. Natomiast zdarza się, że długotrwałe wystawienie na zmianę ciśnienia, sprawia, że objawy nie ustępują. Proces ten zaburza pracę trąbki słuchowej co może prowadzić do jej stanu zapalnego oraz szeregu objawów towarzyszących tej dolegliwości.^[10]

Czynniki ryzyka

Zatkana trąbka Eustachiusza może pojawić się u każdego, natomiast u niektórych osób istnieje większe ryzyko wystąpienia tej dolegliwości. Może być to powiązane z wiekiem, stylem życia lub dodatkowymi zaburzeniami zdrowotnymi. Do czynników zwiększających prawdopodobieństwo problemów powiązanych z trąbką słuchową, zaliczyć można:

• Otyłość, często wiąże się z większą ilością złogów tłuszczowych, gromadzących się w różnych miejscach w ciele. W przypadku, gdy będą one umieszczone w okolicach trąbki słuchowej, mogą zaburzać naturalne wyjście wydzieliny z ucha i przyczynić się do jej blokowania.^[11]
• Palenie papierosów, wiąże się z wprowadzaniem do organizmu nikotyny, która przyczynia się do wzrostu ciśnienia oraz uszkadzania włosków ochronnych w uchu środkowym.^[12] Proces ten zwiększa prawdopodobieństwo pojawienia się stanu zapalnego w okolicach trąbki słuchowej.
• Wiek dziecięcy, trąbki słuchowe dzieci są mniejsze niż u osób dorosłych, co zwiększa ryzyko nagromadzenia się w nich nadmiaru wydzieliny. Stan zapalny w trąbkach Eustachiusza może być również wynikiem przeziębienia, na które dzieci, ze względu na nierozwinięty jeszcze do końca układ odpornościowy, są bardziej narażone.^[13]

Jak zdiagnozować, gdzie leży przyczyna problemu?

Niedrożność trąbki Eustachiusza zazwyczaj diagnozowana jest poprzez badanie laryngologiczne oraz wywiad lekarski. Specjalista w trakcie wizyty pyta zazwyczaj o stopnień bólu lub dyskomfortu, częstotliwość jego występowania, a także dodatkowe występujące symptomy. Następuje wtedy również badanie wnętrza ucha oraz jego połączenia z nosem i gardłem.

Zdarza się, że lekarz nie jest w stanie jednoznacznie stwierdzić, jakie są przyczyny objawów występujących w obrębie narządu słuchu. Aby potwierdzić swoje przypuszczenia, konieczne może okazać się zlecenie badań, takich jak rezonans magnetyczny (MRI) lub zdjęcie rentgenowskie (RTG). Ich wykonanie może pomóc specjaliście postawić diagnozę oraz wprowadzić odpowiednią metodę leczenia. 

Jak leczyć zapalenie trąbki słuchowej? Leczenie dysfunkcji Eustachiusza

W momencie, gdy poznamy przyczynę odczuwanego w uchu dyskomfortu, warto zastanowić się, jak leczyć zapalenie trąbki Eustachiusza. W zależności od źródła występujących dolegliwości oraz stopnia ich nasilenia należy dobrać odpowiednią metodę terapii. Może to być zarówno leczenie domowe, ćwiczenia na udrożnienie trąbki słuchowej, farmakoterapia, jak i specjalistyczne zabiegi wykonywane u laryngologa.

Otwarcie trąbki słuchowej poprzez wymuszenie naturalnego odruchu

Trąbka słuchowa w naturalny sposób otwiera się, gdy otwieramy buzię. Następuje wtedy również przepływ powietrza i wyrównanie ciśnienia w błonach bębenkowych, co może przyczynić się do odetkania zablokowanego z powodu nadmiaru powietrza ucha. Gdy odczuwamy jego zatkanie, warto wykonać jedną z poniższych czynności:

• Żucie gumy,
• Ziewanie,
• Przełykanie śliny lub picie wody,
• Wydech z zatkanym nosem i zamkniętymi ustami.

Działania te powinny wspomóc pracę trąbek słuchowych i przyczynić się do odetkania ucha. Jeżeli objawy te wystąpią u małego dziecka, to warto dać mu smoczek lub nakarmić. Otwieranie buzi w naturalny sposób, powinno przynieść ulgę i zaktywizować otwarcie trąbki słuchowej.

Naturalne leczenie trąbki Eustachiusza. Jak odetkać ucho domowymi sposobami?

Naturalne, domowe sposoby na zatkany przewód słuchowy mogą bardzo dobrze sprawdzić się w przypadku, gdy symptomy wskazujące na problemy w obrębie trąbki słuchowej są w początkowej fazie lub pojawiają się sporadycznie, a odczuwany dyskomfort nie utrudnia nam codziennego funkcjonowania. Jeżeli czujemy delikatne zatkanie ucha i chcemy skutecznie pozbyć się tej dolegliwości, to warto spróbować ćwiczeń i czynności pobudzających trąbkę Eustachiusza i przyczyniających się do jej odetkania.

Ćwiczenia na odetkanie trąbki Eustachiusza

Ćwiczenia na udrożnienie trąbki słuchowej są proste do wykonania i potrafią skutecznie zminimalizować uporczywe zatkanie przewodu słuchowego. Warto się z nimi zapoznać i wykorzystać w przypadku sporadycznie występującego dyskomfortu w uchu:

• Dmuchanie balonika. Pierwsze ćwiczenie polega na zatkaniu ucha oraz powolnym wprowadzaniu powietrza przez usta, a następnie wypuszczaniu go w taki sposób, jakbyśmy dmuchali balon. Czynność ta może wspomóc uregulowanie poziomu ciśnienia w naszych uszach.
• Przełykanie wody pod ciśnieniem. Kolejne ćwiczenie wymaga wzięcia do ust niewielkiej ilości wody przy jednoczesnym zatkaniu dłonią nosa. Po chwili należy przełknąć wodę, a w tym samym czasie wdmuchać powietrze w zatkany nos. Ćwiczenia rozciąga trąbki słuchowe oraz wyprowadza z nich powietrze, w celu odetkania.
• Przechylanie głowy. To kolejna technika, mająca na celu rozciągnąć trąbki słuchowe oraz zaktywizować je do wypuszczenia nadmiaru powietrza. Ćwiczenie polega na delikatnym przechylaniu głowy oraz szczęki na boki. Ważne, aby robić to delikatnie i powoli, dzięki czemu będzie można osiągnąć lepsze efekty oraz uniknąć ewentualnych urazów.

Leczenie farmakologiczne – leki, krople i preparaty w aerozolu

W przypadku, gdy po wypróbowaniu naturalnych, domowych metod zatkanie ucha nie ustępuje lub, gdy jest ono powiązane z innymi dolegliwościami takimi, jak alergia, czy obrzęk w uchu, konieczne może okazać się skorzystanie z farmakoterapii. W zależności od potrzeb można dopasować do swoich dolegliwości odpowiednie leki na trąbkę Eustachiusza, które dostępne są w aptekach bez recepty, lub na receptę po otrzymaniu zaleceń od lekarza. 

•  Leki na alergie przeciwhistaminowe, dostępne są w aptekach zarówno bez recepty, jak i na receptę. Jeżeli zatkanie ucha występuje u nas od nadmiaru gromadzącej się wydzieliny, wywołanej przez reakcję alergiczną, to antyhistaminowe leki mogą okazać się bardzo skutecznym sposobem zwalczania tych dolegliwości.^[14]
• Sterydy donosowe, zalecane są zazwyczaj w przypadku silnego nieżytu występującego zarówno w nosie, jak i w przewodzie słuchowym. Działają poprzez łagodzenie stanów zapalnych oraz zmniejszanie ilości wydzieliny, co może przyczynić się do redukcji jej ilości w uchu środkowym^[15], a w efekcie do odetkania trąbki słuchowej.
• Leki zmniejszające przekrwienie, mogą załagodzić zapalenie trąbki słuchowej, gdy stan zapalny powiązany jest z występowaniem obrzęku, utrudniającego wydzielinie, jej naturalny odpływ z ucha.^[16] W momencie, gdy leki zaczną działać, obrzęk powinien się zmniejszyć i przyczynić się do zniwelowania niedrożności.
• Aerozol do nosa, to środek leczniczy, który wprowadzony do nosa, w naturalny sposób przedostaje się do trąbki słuchowej i jest w stanie załagodzić jej stan zapalny. Warto jednak pamiętać, że wchodzące w skład tego typu preparatów substancje, takie jak ksylometazolina i oksymetazolina, działają uzależniająco w przypadku ich dłuższego stosowania. Aby uniknąć powikłań z tym związanych, warto stosować tego typu środki lecznicze wyłącznie krótkotrwale.^[17]
• Krople do uszu, zalecane są przez lekarzy zazwyczaj w formie antybiotyków.^[18] Ich działanie ma na celu zniwelować stan zapalny, a także przyczynić się do zwiększenia drożności trąbki słuchowej.  

 Leczenie zabiegowe – kateteryzacja, balonikowanie i operacja

W przypadku, gdy farmakoterapia nie przynosi pożądanych skutków, a dysfunkcja trąbki słuchowej wciąż jest na tym samym poziomie lub się nasila, konieczne mogą okazać się zabiegi wykonywane przez laryngologa lub operacja chirurgiczna. Zazwyczaj te metody terapii traktowane są jako ostateczność i wykorzystywane wtedy, gdy mniej inwazyjne sposoby nie przynoszą oczekiwanych rezultatów.^[19] Muszą być również poprzedzone wnikliwą analizą lekarską oraz badaniami.

Przedmuchiwanie trąbki słuchowej (kateteryzacja)

Kateteryzacja trąbki słuchowej to zabieg, który wykonywany jest wyłącznie w gabinecie laryngologicznym przez lekarza specjalistę. Polega na przedmuchiwaniu trąbek słuchowych od strony gardła. Kateteryzację wykonuje się za pomocą metalowej rurki, połączonej z gumowym balonem, w celu usunięcia nagromadzonej wydzieliny, a w efekcie odetkania trąbki słuchowej. 

Sam zabieg trwa około 10-15 minut. Jego ewentualne powtórzenie może być konieczne, jeżeli wydzielina nagromadzona jest w uchu środkowym w znacznej ilości, a jej nadmiar wynika z alergii lub silnego osłabienia organizmu. ^[20] Jest to jednak kwestia indywidualna i zależna będzie od zaleceń lekarza.

Odsysanie wydzieliny (metoda Politzera)

Metoda Politzera, znana również jako balonikowanie, to zabieg mający na celu udrożnienie ucha, poprzez odsysanie wydzieliny z ucha przez nos. Polega ona na wprowadzeniu nasadki balonu Politzera w jedno z ujść przewodu nosowego. Kształtem balon przypomina popularną gruszkę, służącą do usuwania wydzieliny z nosa u niemowląt i małych dzieci.^[21]

Profesjonalny zabieg balonikowania trąbki słuchowej
Źródło: Youtube.com, Autor: kanał CentrumMedyczne MML

Zabieg ten trwa łącznie około 5 minut i jest całkowicie bezpieczny. Umożliwia również całkowite odetkanie trąbki oraz zapobiega powstaniu niepożądanych powikłań w obrębie ucha środkowego.

Tuboplastyka trąbki słuchowej

Zabieg chirurgiczny, określany jako tuboplastyka, wykonywany jest u pacjentów, u których występuje przewlekła niedrożność trąbki słuchowej. Wykonywany jest przy pomocy laserowego lub obrotowego narzędzia tnącego, wykorzystywanego do usunięcia powiększonych błon śluzowych lub wystającej chrząstki, przyczyniającej się do blokowania wydzieliny. 

Czas trwania zabiegu oraz ewentualna rekonwalescencja będą zależne od stanu wyjściowego trąbki słuchowej. Metoda ta wykazuje się dużą skutecznością^[22] i pozwala na trwałe usunięcie problemu zatkanych uszu.

Jak długo trwa leczenie?

W większości przypadków leczenie objawów zapalenia trąbki słuchowej trwa od kilku dni do dwóch tygodni. Czas trwania leczenia może się skracać lub wydłużać w zależności od przyczyn wystąpienia niedrożności trąbki słuchowej oraz od towarzyszących objawów, a także stopnia ich nasilenia.

Możliwe powikłania i komplikacje

Nieleczona niedrożność trąbki słuchowej może prowadzić do wielu powikłań. Wiążą się one ze zwiększonym prawdopodobieństwem nawrotów tej dolegliwości oraz występowania licznych podrażnień w obrębie ucha środkowego, a także nadmiaru śluzu i ropy wewnątrz jamy bębenkowej. Innymi komplikacjami, mogącymi wynikać z ignorowania przewlekłej niedrożności trąbki słuchowej są: 

• Przewlekłe zapalenie ucha środkowego^{[23], [24]}, pod postacią silnej infekcji.
• Ucho klejowe, wiążące się z bardzo dużą ilością płynu i różnego rodzaju wydzielin gromadzących się w uchu środkowym.^[25]
• Cofnięcie się błony bębenkowej, wynikające z jej pęknięcia^[26], spowodowanego długotrwałym stanem zapalnym.
• Zaburzenia słuchu, powiązane z nadmiarem wydzieliny w ucho, a także innymi powiązanymi z niedrożnością objawami^[27], takimi jak szumy uszne.

Podsumowanie

Zapalenie trąbki słuchowej może mieć różne przyczyny występowania. W związku z tym różnorodne są również możliwości leczenia tej dolegliwości. W zależności od indywidualnych potrzeb można spróbować leczenia domowego, farmakoterapii lub skonsultować metodę leczenia ze specjalistą. Warto pamiętać, że zatkane trąbki słuchowe można szybko odetkać już podczas jednej wizyty u laryngologa. Szybkie zdiagnozowanie i podjęcie leczenia mogą znacznie poprawić jakość naszego życia oraz przyczynić się do uniknięcia poważnych powikłań. Dlatego nie należy z tym zwlekać.