Słuch to jeden z podstawowych zmysłów człowieka. Dzięki niemu możemy nie tylko oglądać świat i jego barwy, ale również odbieramy różnego rodzaju dźwięki z otoczenia. Co najważniejsze, to właśnie słuchowi zawdzięczamy zdolność rozróżniania mowy i komunikację z innymi ludźmi. W artykule odpowiemy dlaczego ćwiczenia słuchu fonematycznego są tak niezwykle ważne i dlaczego bagatelizowanie tego rodzaju słuchu może wiązać się z komplikacjami życia dorosłego. Zapraszamy!
Menu:
- Czy warto ćwiczyć słuch fonematyczny?
- Ćwiczenia słuchu fonematycznego w przedszkolu
- Ćwiczenia słuchu fonematycznego i pamięci słuchowej
- Trening słuchowy – ćwiczenia i gimnastyka słuchu nie tylko dla dzieci
- Inne przykłady na ćwiczenie słuchu fonematycznego
Czy warto ćwiczyć słuch fonematyczny?
Oczywiście, że tak! Dlaczego? Przejdźmy do fundamentalnej wiedzy! Niewiele osób zdaje sobie sprawę z tego, że rozróżniamy trzy rodzaje słuchu: fizjologiczny, muzyczny i fonematyczny. Fizjologiczny jest nam wrodzony, jednak podobnie jak w przypadku słuchu muzycznego, istnieją także ćwiczenia słuchu fonematycznego. Żeby zrozumieć czemu służą, należy wpierw poznać funkcję każdego rodzaju słuchu. Pierwszy, dzięki receptorom znajdującym się w uchu, umożliwia nam odbiór fal dźwiękowych. Drugi odpowiada za naszą zdolność do prawidłowego rozróżniania skali dźwięków. Niezwykle ważny jest ten ostatni, ponieważ to dzięki niemu rozróżniamy nie tylko barwę czy wysokość dźwięku, ale potrafimy także wychwycić z potoku dźwięków odpowiednie fonemy, przeanalizować je i dokonać syntezy.
Jednym słowem, słuch fonematyczny (inaczej fonemowy) odpowiada za rozróżnianie podstawowych elementów mowy – wyrazów, sylab oraz głosek. U dzieci, które mają zaburzenia w tym obszarze, mogą występować problemy z opanowaniem poprawnej mowy, a w późniejszym czasie przełożyć się na zaburzenia czytania i pisania (powszechna dziś dysleksja czy dysgrafia).
Ćwiczenia słuchu fonematycznego w przedszkolu
Coraz częściej przedszkola, szczególnie te prywatne, współpracują z logopedami. Nie jest to wcale fanaberia, ponieważ ćwiczenia na słuch fonematyczny powinno się wprowadzać na jak najwcześniejszym etapie rozwoju dziecka. Pod koniec drugiego roku życia dziecko zaczyna już rozróżniać praktycznie wszystkie fonemy. Im szybciej rozpoczniemy ćwiczenia z dzieckiem, tym szybciej posiądzie ono zdolność poprawnej analizy i różnicowania poszczególnych dźwięków. Na szczęście coraz częściej rodzice zdają sobie sprawę z tego, że tak jak do poprawnej postawy ciała niezbędna jest jego gimnastyka ciała, tak też do rozwoju naszych kompetencji językowych niezbędna jest gimnastyka słuchu. To właśnie dlatego rola logopedy w przedszkolu jest nie do przecenienia.
Ćwiczenia słuchu fonematycznego i pamięci słuchowej
Wiemy już zatem, że jako niezbędny element rozwoju dziecka, w jego codziennych zajęciach powinny znaleźć się ćwiczenia rozwijające słuch fonematyczny. Ważnym składnikiem takich zajęć są m. in. ćwiczenia pamięci słuchowej. W ramach takich ćwiczeń można:
- odtwarzać układ wyklaskiwanych rytmów
- odtwarzać sekwencje odsłuchanych dźwiękonaśladowczych odgłosów
- powtarzać na pamięć wierszyki i piosenki
Trening słuchowy – ćwiczenia i gimnastyka słuchu nie tylko dla dzieci
Niezbędnym elementem w rozwoju percepcji słuchowej u dziecka jest również trening słuchu. Autorem treningu słuchowego jest francuski otolaryngolog i neurolog Alfred Tomatis. Natomiast sama metoda cieszy się coraz większym uznaniem ze strony ze specjalistów z dziedziny medycyny i psychologii na całym świecie. Dzięki treningowi słuchowemu poprawiają się zdolności językowe dziecka, kreatywność, komunikatywność oraz koncentracja. Ćwiczenia dzieli się na dwa etapy.
Pierwszy polega na odsłuchaniu przez dziecko odpowiednio przygotowanego materiału muzycznego, w drugim zaś dziecko pracuje z własnym głosem przy użyciu mikrofonu. Co istotne, taki trening słuchowy nie jest adresowany wyłącznie do maluchów. Coraz częściej korzystają z niego również dorośli, którzy mają problemy z koncentracją.
Inne przykłady na ćwiczenie słuchu fonematycznego
Do takich można zaliczyć wszelkie zabawy z dźwiękiem – jest i nie ma, zgadywanie skąd pochodzi, rozpoznawanie odgłosów zwierząt; pokazywanie obrazków rozpoczynających się na odpowiednią głoskę, szukanie słów rozpoczynających się na odpowiednią sylabę czy układanie wyrazów z rozsypanych liter. Jedyne co nas ogranicza to nasza wyobraźnia i chęć zainwestowania chwili czasu w to, aby stworzyć potrzebne elementy do naszego treningu.
Podsumowując, zawsze warto słuchać organizmu!
Jeszcze niedawno dzieci, które miały problemy z mówieniem, czytaniem czy pisaniem, często skazywane były na wyśmiewanie ze strony rówieśników, gorsze oceny, a tym samym ich droga o sukcesu była długa i wyboista. Współczesna wiedza na temat roli słuchu fonematycznego w rozwoju dziecka oraz możliwości ich ćwiczenia. Coraz skuteczniej pozwala również niwelować różnice pomiędzy dziećmi i zrównywać kompetencje językowe. Największą zaletą ćwiczeń jest ich prostota, dzięki której wiele z nich rodzice mogą samodzielnie wykonywać z dzieckiem w domu.
Bibliografia
- Sachajska, Elżbieta. Uczymy poprawnej wymowy. Sklep WSiP 10% rabatu, 2004.
- Madelska, Liliana. “Bliźniacze słowa.” Test przesiewowy do badania dojrzałości szkolnej w zakresie percepcji i wymowy dzieci wielojęzycznych (2010).
- Franczyk, Anna, and K. Krajewska. “Program psychostymulacji dzieci w wieku przedszkolnym z deficytami i zaburzeniami w rozwoju.” Impuls, Kraków (2003).
Wow, dużo tu informacji w jednym miejscu. Na co dzień pracuję z dziećmi w przedszkolu. Nie ukrywam, że my, nauczyciele tez musimy zwracać uwagę na to, jak rozwijają się dzieci pod względem słuchu. Cieszę, że trafiłam do Was. Już nie muszę zadawać non stop pytań na przypadkowych forach. Pozdrawiam
A jakieś konkretne treningi słuchowe dla dzieci polecacie, ale takie internetowe? Chciałabym coś swojemu synkowi dać, bo myślę, że tego mu właśnie brakuje do zrównoważonego rozwoju. Ale nie wiem, jak bardzo można polegać na jakości internetowych “produktów”. Szukam czegoś sprawdzonego.
Jakość naszego zaplecza logopedycznego w szkołach jest niestety dramatyczna. Mój najmłodszy syn miał uczęszczać na zajęcia z logopedą w 1 klasie i od kiedy tam chodzi ( a może raczej nie chodzi, bo większość zajęć jest notorycznie odwoływana) jego zdolności do rozpoznawania dźwięków bardzo się pogorszyły… Do tej pory żona i ja codziennie dbaliśmy o to, żeby określoną partię ćwiczeń wykonał, a teraz…? Jestem mega wkurzony, mam zamiar dowiedzieć się, dlaczego tak sytuacja wygląda i dlaczego dzieci są zaniedbywane na tak istotnym etapie rozwoju!
Dlatego właśnie jest tak wazne urozmaicanie codziennych czynności u małego dziecka. Żeby poza zabawą i uczeniem się nowych rzeczy, w odpowiedni sposób kształtowało także aparat mowy i słuchu. Wiem jednak od moich znajomych, że wiele rodziców jest zwiedziona jakością takich zajęć w przedszkolach. A przecież lwią część czasu tam właśnie spędzają.
Bardzo mnie zainteresował ten fragment na temat zastosowaniu treningu słuchowego u dorosłych, którzy mają problem z koncentracją. Czy ma ktoś jakieś materiały na ten temat?